اصطلاح «آخرالزمان» در گفتار‌های ادیان آسمانی و روایات اسلامی مطرح شده است و مراد از آن، روز پایانی عمر دنیا (معنای لغوی) نیست، بلکه مراد از آن، دوره زمانی ویژه‌ای است که به‌گونه‌ای معنای آخر بودن را دارد.
اصطلاح آخرالزمان به سه دوره اطلاق شده است
1?دوره پیامبر خاتم که از بعثت آن حضرت تا قیامت را شامل می‌شود. در این صورت، آخرالزمان، به این معنا است که بعد از آن بزرگوار، پیامبر و شریعت دیگری نخواهد آمد و این دوره، دوره آخرین شریعت است.
2? دوره غیبت و سال‌های پیش از ظهور که آخرالزمان طبق این معنا، پایان دوره ظلم‌ها، فساد‌ها و حکومت‌های غیرالهی است و با ظهور امام موعود همه مظاهر شرک، ظلم و فساد از بین می‌رود.
3?دوران ظهور و زمان تشکیل دولت عدل الهی که این حاکمیت، تا آخر عمر دنیا برقرار می‌ماند و دیگر از بین نمی‌رود. در روایتی پیامبر به دختر بزرگوارش فرمود:
«وقتی دنیا هرج‌ومرج شود و فتنهها آشکار گردد و راهها بسته شود و عدهای، عده دیگر را فریب دهند، خداوند کسی را که دژهای گمراهی را فتح می‌کند، برمیانگیزد و او در آخرالزمان، دین را برپا می‌کند».[1]
با مراجعه به روایات، معلوم می‌شود یکی از معانی آخرالزمان، دوران غیبت امام دوازدهم است؛[2] به‌ویژه سال‌های پیش از ظهور آن حضرت که فتنهها و مشکلات، به اوج خود میرسد.
در روایتی، با صراحت، به دوران غیبت اشاره شده است:
«ای علی! عجیبترین مردم در ایمان و بزرگترین آنان در یقین، گروهی هستند که در آخرالزمان به سر می‌برند، پیامبر را ندیدهاند، امام آنان نیز در غیبت است و آنان به نوشتهای ایمان میآورند».[3]
با توجه به این روایات میتوان گفت روایاتی هم که نشانههای مختلفی برای آخرالزمان بیان کرده است، به دوران غیبت و دوران پیش از ظهور اشاره دارد؛ مانند روایتی که میفرماید: «در آخرالزمان، مردم، امر به معروف و نهی از منکر را ترک می‌کنند و اهل ریا میشوند و نماز و روزهشان ظاهری است»[4] یا «آخرالزمان، زمان بدی است؛ زنان، بیحجاب و بزک‌کرده ظاهر میشوند».[5]
و در پاسخ به قسمت دوم، چون در روایات، دوران غیبت امام زمان، «آخرالزمان» نامید شده است، میتوان گفت، ما در آخرالزمان هستیم؛ به‌ویژه اینکه بعضی از علائم یاد شده[6]، در زمان ما وجود دارد، اما اگر کسی منظور از آخرالزمان را فقط چند سال پیش از ظهور حضرت در نظر بگیرد، چون وقت ظهور مشخص نیست، نمیتوان گفت در آخرالزمان هستیم یا نه.[7]
پی‌نوشت‌ها
1.بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 36، ص 308؛ «اذا صارت الدنیا هرجاً و مرجاً و تظاهرت الفتن و تقطعت السبل و أغار بعضهم علی بعض … فبعث الله عزوجل عند ذلک مهدینا التاسع من صلب الحسین … یفتح حصون الضلالة … یقوم بالدین فی آخر الزمان».
2. از روایات فراوانی که از قیام امام مهدی علیه‌السلام در آخرالزمان خبر می‌دهد، نیز روایاتی که در وسائل‌الشیعة، ج16، ص244؛ بحارالانوار، ج36، ص325؛ مستدرک‌الوسائل، ج2، ص267 آمده است، میتوان این نکته را فهمید.
3. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج74، ص56؛ «یا علی اعجب الناس ایماناً و اعظمهم یقیناً قوم یکونون فی آخرالزمان لم یلحقوا النبی و حجب عنهم الحجة فآمنوا بسواد علی بیاض».
5. کافی، کلینی، ج5، ص55.
6. بعضی از ویژگی‌های این دوره چنین است:
- وضع حکومت‌ها: افراد، فاسد و ظالم و حکومت‌ها، ضعیف، استبدادی، زودگذر و متزلزل هستند.
- وضع دین: از اسلام و قرآن، فقط اسمی می‌ماند و مساجد، زیبا، اما بدون جمعیت است و مردم از دین خارج میشوند.
- وضع اخلاق: عواطف انسانی ضعیف می‌شود و ترحم به یک‌دیگر وجود ندارد. انواع فسادهای اخلاقی، علنی و بدون نهی و جلوگیری در جامعه انجام می‌شود.
- وضع امنیت: ترس و اضطراب، فراگیر و راهها نا‌امن است. جنایتهای هولناک صورت میگیرد و مردم، آرزوی مرگ می‌کنند. مرگهای ناگهانی، زلزله، جنگ، فتنه، بیماری و مرگ زیاد می‌شود.
- وضع اقتصاد: باران و محصولات کشاورزی کم میگردد و رود‌ها و چشمهها خشک میشوند. گرانی، فقر، گرسنگی و عدم رونق تجارت و بازار، غوغا می‌کند. (برای آگاهی بیشتر: ر، ک: نجم الدین طبسی، نشانه‌هایی از دولت موعود.
7. البته چون امر ظهور، به عملکرد و خواست مردم نیز بستگی دارد ـ بدین معنا که هر زمان آنان آماده ظهور بودند، ظهور تحقق می‌یابد ـ هر زمان می‌تواند آخرالزمان باشد و زمان ظهور فرا برسد
